Dzisiejsza data:

Pod wpływem Oświecenia

W 1763 zmarł, chłodno żegnany w Polsce, król August III. Nowo obrany władca Stanisław August Poniatowski koronował się w Warszawie, co zostało przyjęte w Krakowie ze smutkiem, a może i z zadumą, ze względu na świadomość ciążącej klątwy św. Stanisława. Objęcie władzy przez nowego króla nastąpiło w czasie, gdy do Polski coraz szerszym strumieniem docierały prądy oświecenia. Choć Kraków leżał wówczas na geograficznych i umysłowych peryferiach tych przemian, pierwsze oznaki nadchodzenia nowych czasów, pojawiły się w mieście już przed dwoma dziesiątkami lat. W 1741 Biskup krakowski, Jan Aleksander Lipski, usiłował przeprowadzić reorganizację znajdującej się w głębokim maraźmie, Akademii Krakowskiej. W 1748 zakupiono pierwszy teleskop dla katedry astronomii, a trzy lata później biskup Andrzej Załuski podjął kolejną nieudaną próbę reformy. Dopiero biskup Kajetan Sołtyk zdołał w 1765 dokonać gruntownej wizytacji akademii, w wyniku której rozpoczęto szerszą reformę, wyraźnie inspirowaną prądami nowej epoki. Pierwszy, niezwykle aktywny i reformatorski okres panowania Stanisława A. Poniatowskiego, nie przyniósł jednak w Krakowie dalszych zmian.


Fot. 81. Stanisław Poniatowski zwiedza groby królewskie na Wawelu

   Odnotować jeszcze należy udział Krakowa w reformie systemu monetarnego Polski. W 1765 otwarto na Wawelu mennicę, kontynuując w ten sposób tradycję, zgodnie z którą Kraków był od czasów Kazimierza Wielkiego głównym ośrodkiem emisyjnym państwa. Pośrednim udziałem Krakowa w porządkowaniu systemów metrologicznych było przyjęcie od 1764 łokcia krakowskiego, jako podstawowej miary długości w państwie (tzw. łokieć Nowokrakowski o długości 59,5 cm).