Rozwój nauki
Rozwój życia kulturalnego i artystycznego Krakowa szedł w parze z rosnącą rangą miasta jako ośrodka naukowego.
Fot. 98. Zwieńczenie gmachu Szkoły Handlowej przy ul. F. Straszewskiego,
arch. Jan Zawiejski, 1904
W oparciu o prężnie działający Uniwersytet Jagielloński i utworzoną w 1872 Akademie Umiejętności, działali w Krakowie uczeni o europejskiej renomie. Tu powstała i działała krakowska szkoła historyczna (tzw. pesymiści), odważnie weryfikująca przeszłość państwa polskiego, przypisując winę za upadek ojczyzny własnym winom narodowym. Tacy historycy jak Walerian Kalinka, Józef Szujski, Michał Bobrzyński czy Franciszek Piekosiński pozostawili po sobie dzieła, które do dzisiaj wytrzymują próbę czasu i są wartościowym wykładem ojczystych dziejów. W 1871 Karol Estreicher wydał pierwszy tom Bibliografii Polskiej, monumentalnego dzieła rejestrującego całość polskiego piśmiennictwa. Wspaniałe rezultaty swej pracy naukowej osiągnęli dwaj chemicy - Karol Olszewski i Zygmunt Wróblewski, którzy w 1883 po raz pierwszy na świecie skroplili tlen, a następnie azot i dwutlenek węgla. Nadspodziewanie wysoki poziom osiągnęły w Krakowie dyscypliny medyczne. Fizjolog Napoleon Cybulski, okulista Lucjan Rydel (ojciec poety), bakteriolog Odon Bujwid czy wreszcie wybitny chirurg Ludwik Rydygier (pierwszy na świecie prowadził skomplikowane operacje jamy brzusznej, między innymi operował dotkniętą zmianami nowotworowymi trzustkę, co było osiągnięciem niebywałym w czasie gdy operacja wyrostka robaczkowego była śmiertelnym ryzykiem), cieszyli się autorytetem przekraczającym granice tak Galicji, jak i całego Cesarstwa. Wielkim autorytetem cieszył się także doktor ginekolog Henryk Jordan, który wprowadził w praktykę coraz powszechniejsza teorię o znaczeniu ruchu i ćwiczeń fizycznych dla rozwoju dziecka. Z jego inicjatywy w 1889 otwarto w Krakowie pierwszy w Polsce park zabaw dla dzieci (dziś tzw. Park Jordana) gdzie, ku zgorszeniu starszych, dr Jordan osobiście grał z dziećmi w „niebezpieczną, prymitywną i niezdrową grę” jaką była piłka nożna. Park Jordana i pobliskie błonia (dawne miejskie pastwiska), stały się kolebką polskiego sportu.
Fot. 99. Błonia krakowskie
Po obu stronach błoń powstały w 1907 dwa pierwsze na ziemiach polskich kluby sportowe, „Cracovia” i „Wisła”. Do dnia dzisiejszego nie ma dla krakowian ważniejszego wydarzenia sportowego, jak „święta wojna” - derby piłkarskich drużyn „Wisełki” i „Pasów”.